Maryja – Matka Kościoła
Tradycja malarstwa zachodniego nie zna ikonograficznego przedstawienia Mater Ecclesiae – Maryi, Matki Kościoła, według aktualnego stanu wiedzy teologicznej dotyczącej tej tematyki. Podobnie w Kościele Wschodnim brak było tego typu ikon.
Owszem znane były przedstawienia Maryi, Matki Chrystusa, jako Bożej Rodzicielki, i to zarówno w chrześcijaństwie wschodnim, jak i zachodnim.
Ikona Matki Boskiej „Czułość”
Ikonograficzne przedstawienia Mater Ecclesiae nie były znane być może dlatego, że tytuł ten został nadany Maryi przez papieża Pawła VI w 1964 roku pod koniec III sesji Drugiego Soboru Watykańskiego. Głównym uzasadnieniem tytułu „Matka Kościoła” jest Boskie macierzyństwo Maryi oraz prawda o Kościele jako Mistycznym Ciele Chrystusa.
W święto Maryi, Matki Kościoła jednym z czytań przeznaczonych na ten dzień jest tekst z Dziejów Apostolskich: „Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa i Jego braćmi” (Dz 1,14).
„Nie przypadkiem św. Łukasz wymienia tu Maryję z imienia. Jej rola w tym gronie była szczególna i to nie tylko dlatego, że była matką Jezusa, bo też nie z szacunku tylko czy z poczucia obowiązku wobec Matki Pana zabrali Ją Apostołowie z sobą […] wiedzieli przecież, że Maryja jest pierwszą i jedyną, na którą Duch Święty zstąpił” (por. Łk 1,34) – komentuje tę scenę ks. Stanisław Łucarz SJ.
Zarówno ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem w medalionie, jak i przedstawienia Maryi wśród Apostołów występowały w sztuce wielokrotnie. Ale w projekcie fresku, który obejrzymy poniżej te dwa tematy zostały połączone. Jest to zabieg teologicznie poprawny i wzbogacający przeżycie tajemnicy.
To projekt (niezrealizowany) dla kościoła pw. Matki Kościoła w Poznaniu-Świerczewie, autorstwa Pawła Drozdowicza. (źródło: http://pdrozdowicz.pl/2017/08/28/2005-projekt-fresku-matka-kosciola/)
Interesuje nas tutaj część środkowa tryptyku. Obrazuje ona w sposób symboliczny tytuł Mater Ecclesiae – Matka Kościoła jako eschatologiczna ikona Kościoła. (tak określa Ją Katechizm Kościoła katolickiego). Artysta przedstawia postać Maryi z Jezusem i zarazem pośród Apostołów.
W środkowej części obrazu w pozycji stojącej, z dłońmi uniesionymi na wysokość ramion, jest Maryja jako orantka, tj modląca się. Na Jej piersi znajduje się umieszczony jakby w medalionie wizerunek błogosławiącego Chrystusa Emmanuela, młodzieńca. Maryja Dziewica jest tłem dla Jezusa, to w Niej objawia się Zbawiciel.
Na tym fresku Maryja w tak kluczowym dla rodzącego się Kościoła momencie znajduje się pośród Apostołów. Wśród tych, którzy reprezentują Kościół. Nad Nią ukazany jest symbol Ducha Świętego, z którego emanują Jego dary w postaci promieni, szczególnie na Maryję. Po obu Jej stronach zasiada dwunastu Apostołów. Postaci Apostołów rozłożone są „wachlarzowo”, są ożywieni, gestykulują. Całość obrazu oddana została w tonacji pastelowej, radosnej. Na skrzydle tryptyku z prawej strony widoczne są postaci świętych, po lewej – aniołowie. Wszyscy oni stanowią Kościół.
Dodatkowymi elementami wzbogacającymi te freski są delikatne zarysy architektury.
Sposób przedstawiania postaci, ich rysunek i elementy kompozycji są zaczerpnięte z ikon Kościoła Wschodniego, lecz cała warstwa malarska jest współczesna i nowa, nie odnosi się do żadnego stylu. Artysta dokonał tu syntezy sztuki dawnej i nowej.
Skoro przez „tak liczne wieki” osoba Maryi, Jej rola i miejsce w Kościele są wciąż na nowo odkrywane i nie tylko nie tracą, ale wręcz zyskują na znaczeniu – jak się to przekłada na naszą duchową z Nią więź?